5 nejčastějších příčin bolesti ramene u tenistů
Bolest ramene dokáže hráčům tenisu výrazně snížit jejich tréninkové nasazení a zkomplikovat posun vpřed. Mnoho z níže uvedených zranění jsou vázané na vysokou intenzitu tréninku bez řádné regenerace a rekondice. Vhodné je také zaměřit se nejen na trénink úderů, ale také na obecné posílení svalů ramen a horních končetin.
Bolest šlachy dlouhé hlavy bicepsu
Bolest šlachy dlouhé hlavy bicepsu je jednou z nejčastějších příčin bolesti na přední straně ramene u tenistů. Tendinopatie (jak se odborně bolesti šlachy říká) patří mezi tzv. overuse injury, tedy zranění z přetížení. Bolestivé obtíže šlachy se neobjevují náhle, ale s postupem času se zhoršují. Často dochází také ke snížení síly svalů v oblasti ramene a obecně funkčnosti kloubu.
Příznaky
Bolest na přední straně přední straně ramene se objevuje především při zatížení. Obvykle se může zvětšovat při udeření míče z forhendu nebo při servisu po kontaktu s míčem. Bolest často doprovází také slabost ramene a paže, která nedovolí udeřit míč plnou silou. Při zatížení je možné pociťovat také dřívější unavitelností svalu.
Příčiny
Tendinopatie vzniká kvůli opakované traumatizace šlachy. K tomu dochází obvykle při nadměrném opakovaném zatížení (zvýšení tréninkového objemu nebo intenzity), na které není šlacha adaptována. Mikroskopická poranění šlachy jsou neustále obnovována, jelikož nedochází k regeneraci poraněných vláken.
Terapie
V první řadě je nutné částečně snížit tréninkové a zápasové zatížení šlachy. Následně se snažíme vybudovat dostatečnou svalovou sílu bicepsu brachii (dvouhlavého svalu pažního) a obecně sílu horních končetin. Ze začátku lze volit izometrické výdrže svalu (pokrčení lokte s předpažením proti odporu činky, kladky nebo odporové gumy). Zařazujeme také excentrickou kontrakci bicepsu brachii a v pozdější fázi rehabilitace taky švihové a odhodové pohyby paže.
Poranění rotátorové manžety
Rotátorová manžeta je označení pro skupinu svalů ramenního kloubu, které obepínají rameno a podílí se na rotačním pohybu v kloubu. Řadíme sem svaly: supraspinatus, infraspinatus, teres minor, subscapularis. Poranění svalů rotátorové manžety jsou častým zdrojem bolesti a dysfunkce nejen u tenistů. K zranění těchto svalů dochází nejvíce u kontaktních (fotbal, rugby..) nebo overhead sportů (tenis, baseball ..). Zranění se mohou vyskytovat v celém spektru závažnosti, od zhmoždění rotátorové manžety (typický při pádu nebo úderu do ramene), tendinopatie (bolest šlachy některého ze svalů vzniklá nadměrným zatěžováním) až po částečné natržení nebo kompletní přetržení rotátorové manžety.
Příznaky
Projevy poranění rotátorové manžety se může lišit podle typu poranění a mechanismu vzniku. Sportovci s tendinopatií rotátorové manžety mohou mít nadměrnou pasivní vnější rotaci a omezenou vnitřní rotaci při 90° abdukce. Toto omezení vnitřní rotace může být důsledkem vyššího napětí svalů v oblasti ramene nebo také kloubního pouzdra. Bolest se objevuje především v přední části ramene, nejvíce pak při rotačních pohybech v rameni (např. při servisu).
Akutní pohmoždění rotátorové manžety může vést k přechodné reflexní inhibici (utlumení) rotátorové manžety a deltového svalu, což vede k výraznému snížení svalové síly a slabosti. Tím dochází k omezení možnosti hýbat s paží, především do vzpažení (flexe), upažení (abdukce) a zevní rotace.
Příčiny
U vrcholových sportovců může dojít k poranění rotátorové manžety v důsledku akutního zranění, jako je např. přímý úder do ramene nebo pád na nataženou paži. V případě nebo zvýšeného nadužívání dochází ke vzniku opakujících se mikrotrauma a vzniku tendinopatie. Předpokládá se, že zranění rotátorové manžety u overhead sportovců, tedy i tenistů, vznikají v důsledku opakovaného tahového přetížení s excentrickou kontrakcí během zpomalovací fáze vrhacího pohybu (např. při konečné fázi servisu, kdy dochází ke zpomalení paže po kontaktu s míčem).
Terapie
Léčba poranění rotátorové manžety opět závisí na typu a míře zranění. Pracujeme vždy na vzniklých omezeních, tedy obnovuje rozsah pohybu, snažíme se o zlepšení stability ramene a současné posílení svalů se sníženou sílou. Důležitý je trénink pohybu v rameni do zevní rotace, který je vhodné cvičit nejprve bez zatížení, postupně lze přidat zátěž pomocí odporové gumy, kladky nebo činky. Zajímá nás také síla deltového svalu, která bývá také často snížená. Provádíme pohyby do předpažení, upažení a různé varianty tlakových cviků.
Vykloubení a nestabilita ramenního kloubu
Vykloubení laický označujeme poranění kloubu, při kterém dojde k násilné změně postavení kloubních ploch. Rozlišujeme, zda se jedná o subluxací, kdy dochází k vyosení kloubních ploch (ty však stále zůstávají v kontaktu) nebo luxaci, kdy se artikulující kosti již nedotýkají , označujeme tento stav za luxaci. V obou případech však rameno obvykle ztrácí svou funkčnost (zmenšený rozsah hybnosti, nestabilita při pohybu ..).
Jako nestabilitu označujeme stav, kdy vlivem dřívějšího vykloubení nebo opakovanými mikrotraumata, dochází ke zhoršení stability ramenního kloubu. Ve většině případů se se setkává s přední nestabilitou po vykloubení hlavice pažní kosti směrem vpřed (až v 90 % případů). Mechanismus poranění bývá násilné zabrždění pohybu natažené paže směrem vpřed. K zadní (sub)luxaci – vykloubení dochází jen zřídka (zhruba ve 2-4 % případů), nicméně se zadní nestabilitou se u tenistů a jiných overhead sportovců setkáváme relativně často.
Příznaky
K vykloubení ramene dochází nejčastěji během sportu, např. při pádu nebo nárazu. V tomto momentě lidé obvykle popisují pocit vyskočení pažní kosti z kloubu, loupavý nebo praskavý zvuk a intenzivní bolest. Kvůli bolesti je často znemožněno pokračovat dále ve sportu, dochází ke zmenšení rozsahu pohybu v rameni (především do upažení – abdukce a předpažení – flexe)a slabosti svalů ramene a obecně k slabosti a výraznému omezení hýbat s paží.
Nestabilní ramenní kloub se pak projevuje opakovaným pocitem vyskočení ramene, pocitem výrazné volnosti a nezpevněnosti ramene. Objevovat se může také bolest při vyskočení ramene nebo nepřirozený pohyb v kloubu při činnostech horní končetiny (např. házení, úder..).
Příčiny
Traumatické vykloubení ramene bývá způsobeno pádem na nataženou paži, nárazem či úderem na ramenní kloub.
Ke vzniku přední nestability ramene dochází vlivem opakované vykloubení pažní kosti. Kloub ztrácí svou pevnost a stává se náchylnější k dalšímu „vyhození“.
Zadní nestabilita ramene vzniká nejspíše vlivem opakovaných mikrotraumat kapsulo-labrálního komplexu. K této mikrotraumatizaci dochází při opakovaném hraní úderu za hlavou (servis, smeč), především při tzv. kick servisu, při kterém je zátěž vedena přes zadní horní část labra a rotátorovou manžetu.
Terapie
Při „vyhození“ ramene je vhodné konzultovat stav se specialistou. Ten rozhodně, jaký postup zvolí pro návrat hlavice pažní kosti zpět na centrovanou pozici. V případě, že se jedná o lehkou subluxaci, kterou nedoprovází žádné komplikace (např. Bankartova léze), obvykle stačí rameno fixovat pomocí ortézy. V závažnějších případech je nutné provést chirurgický zákrok, který by měl snižovat riziko opětovného vykloubení a vzniku chronické instability ramene.
Léčba ramenní nestability spočívá primárně ve stabilizačních cvičeních, kdy se postupně snažíme budovat stabilitu ramene. Postupně přistupujeme k celkovému posílení svalů horních končetin, především v tlaku.
SLAP léze
Při tomto poranění dochází k natržení nebo odtržení labrum glenoidale, což je chrupavčitý lem okolo jamky ramenního kloubu, který napomáhá ke stabilizaci hlavice pažní kosti v jamce. U vážnějších případů může docházet také natržení šlachy dlouhé hlavy bicepsu brachii (dvojhlavého svalu pažního).
Příčiny
SLAP léze vzniká často opakovaným vyvíjením nadměrné síly na ramenní kloubu, např. při konečné fázi servisu, kdy dochází ke zpomalení (deceleraci) pohybu. Další příčinou mohou být prudké nárazy na plně propnutou paži, např. při smeči.
Příznaky
Klasickým projevem je pocit přeskočení v rameni při rychlejších pohybech paže nad hlavou (smeč, servis) nebo rotací v ramenním kloubu. Tyto příznaky dále doprovází bolest a přední straně ramene
Terapie
Ve většině případu se SLAP léze řeší chirurgickým zákrokem pomocí artroskopie. Po operačním zákroku je nutné pracovat na obnovení hybnosti v rameni, nejprve pomocí pasivních pohybů nebo aktivních pohybů s dopomocí. Postupně stupňujeme zatížení, snažíme se plně obnovit pohyb do vzpažení. Pracujeme také na obnovení svalové síly, především deltového svalu a bicepsu brachii.
Impingement syndrom ramene
Ramenní impingement je v současné době velice diskutované téma, neboť existuje celá řada teorií, jak tento problém vzniká. Jako impingement syndrom ramene označujeme útlak měkkých struktur – šlachy rotátorové manžety, dlouhé hlavy bicepsu nebo subakromiální burzy v subakromiálním prostoru. Někteří autoři uvádějí, že se jedná o nejčastější příčinu bolestí ramene.
Příznaky
Bolest ramene, která se zhoršuje při zvednutí paží (flexi) a činnostech s rukama nad hlavou, má tendenci se postupně zhoršovat. Obvykle se bolest objevuje na přední nebo boční straně ramene a může se šířit po boku paže. Občas se vyskytuje ztuhlost nebo slabost ramen.
Příčiny
Jako příčinu vzniku bolestivých obtíži při impingement syndromu u tenistů se udává opakovaná traumatizace probíhajících struktur (šlacha rotátorové manžety, dlouhé hlavy bicepsu nebo tíhového váčku – burzy) v subakromiálním prostoru. K tomu může docházet vlivem nadměrného zatěžování ramene, např. intenzivním tréninkem servisu s nedostatečnou regenerací nebo hraní tenisu s „chybnou“ technikou. Přispívat ke vzniku ramenního impingementu mohou svalové dysbalance v oblasti ramene, např. snížení síly svalů rotátorové manžety, nestabilita ramenního (glenohumerálního) kloubu s následným posunem hlavice pažní kosti a zúžení subakromiálního prostoru.
Terapie
V terapii ramenního impingementu je vhodné se zaměřit na posílení svalů rotátorové manžety (supraspinatus, infraspinatus, subscapularis, teres minor). Za začátku můžeme volit izolované posilování těchto svalů, např. do upažení (abdukce) a zevní rotace. Snažíme se také zlepšit stabilitu ramenního kloubu, nejprve ve statických pozicích, následně i při pohybu v rameni.
Pozn.: Tento článek má pouze informativní charakter a neměl by nahrazovat odborné vyšetření doktorem či fyzioterapeutem. Text je formulován tak, aby byl srozumitelný i pro nelékařskou komunitu, proto jsou některé termíny popsány jednodušeji. Pokud se u Vás vyskytnou výše uvedené příznaky, kontaktujte svého doktora/fyzioterapeuta.
Zdroje
- Weiss LJ, Wang D, Hendel M, Buzzerio P, Rodeo SA. Management of Rotator Cuff Injuries in the Elite Athlete. Curr Rev Musculoskelet Med. 2018 Mar;11(1):102-112. doi: 10.1007/s12178-018-9464-5. PMID: 29332181; PMCID: PMC5825345.
- Bolia, Ioanna K., et al. „Management options for shoulder impingement syndrome in athletes: insights and future directions.“ Open access journal of sports medicine (2021): 43-53.
- Warner JJ, Higgins L, Parsons IM 4th, Dowdy P. Diagnosis and treatment of anterosuperior rotator cuff tears. J Shoulder Elbow Surg. 2001 Jan-Feb;10(1):37-46. doi: 10.1067/mse.2001.112022. PMID: 11182734.
- Blevins FT, Hayes WM, Warren RF. Rotator cuff injury in contact athletes. Am J Sports Med. 1996 May-Jun;24(3):263-7. doi: 10.1177/036354659602400303. PMID: 8734873.
- McDevitt AW, Young JL, Cleland JA, Hiefield P, Snodgrass SJ. Physical therapy interventions used to treat individuals with biceps tendinopathy: a scoping review. Brazilian Journal of Physical Therapy. 2024 Jan 1;28(1):100586.
- LeVasseur MR, Mancini MR, Hawthorne BC, Romeo AA, Calvo E, Mazzocca AD. SLAP tears and return to sport and work: current concepts. Journal of ISAKOS. 2021 Jul 1;6(4):204-11.