Bolest zad u tenistů
Bolest zad v bederní oblasti je velice častým omezením především juniorských tenistů. Obtíže obvykle vznikají v návaznosti na intenzivní tréninkovou zátěž a velké množství zápasů. Soustavné zatěžování v kombinaci s nedostatečnou regenerací pak může vést k postupnému vzniku bolestí v bederní části páteře. Obtíže však mohou vzniknout i náhle, např. během zápasu, jako tzv. ústřel.
Co může způsobovat bolest zad u tenistů?
Bolest dolní části zad (anglicky označováno jako low back pain) je symptom, který vzniká buď v důsledku akutního zranění nebo dlouhodobou opakovanou mikrotraumatizací tkáně, případně kombinací obou. Příčin, které mohou způsobovat bolest zad v oblasti beder, je celá řada. My si však uvedeme pouze nejčastěji se objevující.
Lumbago (ústřel)
Jde o náhle vzniklou (akutní) bolest v oblasti beder. Člověk obvykle pociťuje intenzivní stah svalů okolo páteře (často popisováno jako zaseknutí, vystřelení). Lumbago vzniká nejčastěji při rychlém, nekontrolovaném pohybu zad, kterých může být především ke konci dlouhotrvajícího zápasu celá řada. Ke vzniku ústřelu to značné míry může přispívat i zvýšená únava nebo stres, což ve vypjatém zápase není nic neobvyklého.
Příznaky ústřelu bývají značně variabilní. Intenzita bolestí, délka trvání obtíží nebo třeba vzniklé omezení pohybu mohou být u každého z nás rozdílné. Někdo se kvůli vzniklé bolestí nemůže téměř pohnout, jiný je schopný i třeba trénovat, akorát vnímá nepříjemný pocit v zádech.
Únavová zlomenina trnových výběžků bederních obratlů
Trnové (spinální) výběžky jsou části obratle, které míří dozadu a lze je jednoduše nahmatat na zádech. Nejčastěji dochází ke vzniku únavové (stresové) zlomeniny těchto výběžků. Opakovaným zatěžováním páteře (především pohybem do záklonu), je na spinální výběžky vyvíjeno velké napětí. Soustavným opakováním pohybu do záklonu (např. při servisu nebo smeči), je výběžek traumatizován a vznikají mikrotrhliny. A právě tyto mikrotraumat označujeme jako únavovou zlomeninu.
Ze začátku se nemusí stresová zlomenina projevovat, postupem času se však zhoršují bolestí dolní části zad, především při pohybu do záklonu. Velice často se s tímto poraněním setkáváme u dětí a adolescentů.
Degenerace facetových kloubů obratlů bederní páteře
Facetové klouby jsou spojením mezi kloubními výběžky dvou sousedních obratlů. Artropatie facetových kloubů, tedy bolest těchto spojení, je velice častým nálezem u mladých tenistů s bolestí dolní části zad. Facetové klouby jsou nosným spojením mezi obratli v páteři a při tenisovém podání jsou vystaveny značné zátěži. A to především během fáze „zapuštění“ rakety, kdy se těžiště horní části těla dostává za úroveň trupu během záklonu (extenzí) v bedrech. Degenerace facetového kloubu byla nalezena především úseku L4/5 a L5/S1.
Za vznikem degenerace této části páteře a možném následném rozvoji bolestí je pravděpodobně zodpovědné nadměrné zatěžování do záklonu. Jedním z nejvíce páteř zatěžujícím úderem je podání, konkrétně kick servis. Degenerace facetových kloubů byla juniorských hráčů tenisu zaznamená více u chlapců, a to zřejmě kvůli tomu, že chlapci obvykle více tíhnou k hraní kick servisu, který vyžaduje výraznější prohnutí zad do záklonu.
Výhřez plotýnky
Posun meziobratlového disku a jeho následný tlak na míšní kořeny může být další příčinou bolestí beder, která však obvykle bývá doprovázena i nepříjemným pocitem vystřelování do dolní končetiny. Novodobé názory mluví o tzv. multifaktoriální příčině vzniku výhřezu. To znamená, že se obvykle nasčítá více vlivů (vyšší únava, nedostatek spánku, dlouhodobý stres, snížená imunita ..), které vyústí v následnou poruchu. Proto je nutné, aby sportovec dbal na kvalitní regeneraci těla a zredukoval tyto nepříznivé vlivy.
Projevy výhřezu plotýnky se odvíjejí od toho, v kterém úseku páteře došlo k posunu disku. Nejčastěji dochází k herniaci (vyhřeznutí) v oblasti posledního bederního obratle (L5/S1). To se kromě bolestí v bedrech projevuje vyzařováním do hýždě, po zadní straně stehna, lýtka až k zevní hraně nohy. Pokud dojde k vyhřeznutí v segmentu L4/L5, bolest se šíří po boční straně stehna a přechází na přední stranu holeně a nártu. Kromě bolestí se výhřez ploténky může projevovat změnou citlivostí, oslabením svalové síly některých svalů dolní končetiny (opět záleží na místě výhřezu), slabostí nohou, změnou stereotypu chůze, běhu..
Spoušťové body
Spoušťové body (anglicky trigger points) jsou místa ve svalu, které vykazují vyšší citlivost na dotyk. Kromě toho jsou schopné při jejich aktivaci (ať už kontrakcí svalu nebo tlakem vyvíjeným do svalu) vyvolat bolest i ve vzdálenějších částech těla.
Bolest podél bederních obratlů mohou způsobovat tyto svaly: longissimus thoracis, iliocostalis thoracis, iliocostalis lumborum nebo třeba iliopsoas. Nad lopatou pánevní kosti se projevuje bolest že spoušťového bodu gluteus medius. Spoušťové body v hlubokých zádových svalech se projevují bolesti těsně okolo obratlů bederní páteře.
Jaké jsou rizikové faktory pro vznik bolestí beder u tenistů?
Jak už jsme si výše uvedli, bolest dolní části zad může vznikat z různých důvodů, které mohou navíc spolu souviset, nebo se objevit společně, např. lumbago může být doprovázeno vznikem spoušťových bodů, nebo nález na páteři ukáže na přitom únavové zlomeniny trnového výběžku a současných degenerativních změna na facetových kloubech. Co však může přispívat ke vzniku těchto obtíží:
- vysoká tréninková a zápasová zátěž
- časté opakování pohybu do záklonu (extenze v bedrech), např. tréninkem servisu
- nedostatečná regenerace (málo hodin spánku, opomínání regeneračních procedur)
- nedostatečné posílení svalů středu těla a zádových napřimovačů
Pozn.: Tento článek má pouze informativní charakter a neměl by nahrazovat odborné vyšetření doktorem či fyzioterapeutem. Text je formulován tak, aby byl srozumitelný i pro nelékařskou komunitu, proto jsou některé termíny popsány jednodušeji. Pokud se u Vás vyskytnou výše uvedené příznaky, kontaktujte svého doktora/fyzioterapeuta.
Zdroj:
- https://spoustovybod.cz/bolest-beder/
- Johansson F, Gabbett T, Svedmark P, Skillgate E. External Training Load and the Association With Back Pain in Competitive Adolescent Tennis Players: Results From the SMASH Cohort Study. Sports Health. 2022;14(1):111-118. doi:10.1177/19417381211051636
- Mengyao C, Seung-Soo B. Effects of core strength training on specialized sports abilities and core stability of adolescent tennis players. Front Sport Res. 2022;4:14-9.
- Connolly, M., Rotstein, A.H., Roebert, J. et al. Lumbar spine abnormalities and facet joint angles in asymptomatic elite junior tennis players. Sports Med – Open 6, 57 (2020). https://doi.org/10.1186/s40798-020-00285-4
- Connolly, M., Middleton, K., Spence, G. et al. Effects of Lumbar Spine Abnormality and Serve Types on Lumbar Kinematics in Elite Adolescent Tennis Players. Sports Med – Open 7, 7 (2021). https://doi.org/10.1186/s40798-020-00295-2